Κληρονομιά με ή χωρίς διαθήκη

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

Συχνά γεννώνται απορίες σχετικά με ζητήματα που αφορούν στις διαθήκες, δηλαδή στην αποτύπωση της τελευταίας βούλησης του κληρονομούμενου ως προς την μετά το θάνατό του τύχη της περιουσίας του και της κληρονομικής διαδοχής της. Συνηθίζεται τα ζητήματα αυτά να τακτοποιούνται προτού συμβεί το μοιραίο, ενώ σε αντίθετη περίπτωση, ο κληρονομούμενος πεθαίνει «αδιάθετος» κι ακολουθείται η διαδικασία της «εξ αδιαθέτου διαδοχής» για τους κληρονόμους του, όπως έχουμε αναφερθεί και σε αρθρογραφία μας.

Παρακάτω, αναφέρονται ενδεικτικά, ορισμένα εκ των συνηθέστερων ερωτημάτων που δεχόμαστε ως προς τις διαθήκες:

– Ποια τα είδη διαθηκών που προβλέπονται στον νόμο;

Τρία είδη διαθηκών προβλέπει ο Αστικός Κώδικας, α) τη δημόσια, β) την μυστική, και γ) την ιδιόγραφη. Πέραν αυτών των βασικών ειδών, σε εξαιρετικές περιπτώσεις (λ.χ. σε πλοίο, σε εκστρατεία, σε αποκλεισμό), και για όσο χρονικό διάστημα ισχύον οι ιδιαίτερες περιστάσεις, προβλέπεται η έκτακτη.

– Τι είναι η δημόσια διαθήκη;

Δημόσια είναι η διαθήκη που συντάσσεται ενώπιον συμβολαιογράφου με την παρουσία τριών μαρτύρων ή συντάσσεται ενώπιον δύο συμβολαιογράφων με την παρουσία ενός μάρτυρα, κι ως εκ τούτου αποτελεί συμβολαιογραφικό έγγραφο.

– Πώς ενημερώνονται οι κληρονόμοι για την ύπαρξη μιας δημόσιας διαθήκης;

Ο συμβολαιογράφος που στα χέρια του φυλάσσεται μια δημόσια διαθήκη, οφείλει μόλις μάθει για το θάνατο του διαθέτη, να προχωρήσει στη δημοσίευσή της, οπότε ακολούθως καλούνται οι κληρονόμοι. Ειδικότερα, ο συμβολαιογράφος έχει υποχρέωση να στείλει αντίγραφο της δημόσιας διαθήκης στον ειρηνοδίκη της περιφέρειας, όπου ο ίδιος εδρεύει ενώ αν πρόκειται για μυστική διαθήκη την παραδίδει αυτοπροσώπως στον ειρηνοδίκη. Επομένως, αρμοδιότητα δημοσίευσης σε αυτή την περίπτωση έχει το Ειρηνοδικείο της περιφέρειας όπου εδρεύει ο συμβολαιογράφος ενώπιον του οποίου συντάχθηκε ή κατατέθηκε η διαθήκη.

– Τι συμβαίνει αν έχουν συνταχθεί δύο διαφορετικές δημόσιες διαθήκες ενώπιον δύο συμβολαιογράφων;

Γενική αρχή που ισχύει στις διαθήκες (ΑΚ 1764), μη εξαιρουμένων των δημοσίων διαθηκών, είναι πως η κάθε μεταγενέστερη διαθήκη καταργεί με το περιεχόμενό της την προηγούμενη, μόνο κατά το μέρος που εναντιώνεται σε αυτήν. Αν η μεταγενέστερη διαθήκη ανακληθεί, η προηγούμενη ενεργεί σαν να μην είχε καταργηθεί.

– Όλων των ειδών οι διαθήκες πρέπει να δημοσιευθούν και να κηρυχθούν κυρίες;

Όλες οι διαθήκες μπορούν να δημοσιευθούν και μάλιστα κρίνεται σκόπιμο να συμβαίνει αυτό, για να εξυπηρετούνται αμεσότερα τα συμφέροντα των κληρονόμων, αλλά και για να τακτοποιούνται ζητήματα ασφάλειας των συναλλαγών (γνωρίζοντας σε ποιον έχει περιέλθει ένα ακίνητο ή τα χρέη του διαθέτη μετά το θάνατό του).

Ωστόσο, κυρία μπορεί να κηρυχθεί μόνο η ιδιόγραφη, καθώς με τη διαδικασία αυτή επιδιώκεται η αναγνώριση της ιδιόγραφης διαθήκης ως γνήσιας, δηλαδή ότι έχει γραφτεί και υπογραφεί αυτή από το χέρι του διαθέτη, αν δεν προσβληθεί ως μη γνήσια μέσα σε διάστημα πέντε ετών από τη δημοσίευσή της. Με τη διαδικασία αυτή επιτυγχάνεται η ενίσχυση της διαθήκης με τη δημιουργία τεκμηρίου γνησιότητας, προστατεύοντας τους κληρονόμους που ευνοούνται από τη διαθήκη σε περίπτωση αμφισβήτησής της ως πλαστής.

– Για την κήρυξη μιας ιδιόγραφης διαθήκης ως κυρίας απαιτείται μάρτυρας;

Ναι, η δίκη γίνεται με την παρουσία μάρτυρα ενώπιον του Ειρηνοδίκη της περιφέρειας της τελευταίας κατοικίας ή τόπου διαμονής που είχε ο διαθέτης κατά το χρόνο θανάτου του. Ο μάρτυρας πιστοποιεί ότι η γραφή και η υπογραφή επί του κειμένου της διαθήκης έχει τεθεί από τον διαθέτη.

– Τι συμβαίνει σε περίπτωση που με τη διαθήκη δεν εξαντλείται η περιουσία του διαθέτη;

Σύμφωνα με το άρθρο 1801 ΑΚ, αν έχει εγκατασταθεί ένας ή περισσότεροι κληρονόμοι σε μέρος μόνο της κληρονομίας, ως προς το υπόλοιπο επέρχεται η εξ αδιαθέτου διαδοχή. Στην περίπτωση αυτή, αν υπάρχουν εκ του νόμου κληρονόμοι-μεριδούχοι θα πρέπει να ελέγξουν αν ό,τι απομένει από την κληρονομία (που δεν έχει συμπεριληφθεί στη διαθήκη) υπερσκελίζει σε αξία τα χρέη του διαθέτη, ώστε είτε να αποδεχθούν είτε να αποποιηθούν εγκαίρως και εμπροθέσμως. Σημαντικό: Μπορεί με τη διαθήκη να χαρίζονται τα ακίνητα και να μη γίνεται λόγος για τα χρέη της κληρονομιάς. Αυτά βαραίνουν όλους αυτούς που θα κληρονομούσαν ελλείψει διαθήκης!!

– Αν τιμώμενο πρόσωπο σε διαθήκη, δηλαδή κληρονόμος που αναφέρεται στη διαθήκη, αποποιηθεί, ποια η τύχη της κληρονομικής διαδοχής;

Σε περίπτωση αποποίησης και δη στα πλαίσια εκ διαθήκης διαδοχής, πρώτα καλείται ο τυχόν υποκατάστατος του αποποιηθέντος (Α.Κ. 1809), δηλαδή πρόσωπο που διόρισε ο διαθέτης για να υποκαταστήσει τον αρχικό εγκατάστατο κληρονόμο, σε περίπτωση που ο τελευταίος εκπέσει από το κληρονομικό δικαίωμα είτε πριν είτε μετά το θάνατο του διαθέτη. Αν δεν έχει ορισθεί υποκατάστατος για την περίπτωση έκπτωσης του αποποιηθέντος, χωρεί προσαύξηση υπέρ των υπόλοιπων εγκατάστατων συγκληρονόμων, εφόσον βέβαια υπάρχουν. Αν δεν χωρεί ούτε προσαύξηση (επειδή π.χ. ο αποποιηθείς είχε εγκατασταθεί ως αποκλειστικός κληρονόμος), η εκ διαθήκης διαδοχή ματαιώνεται και χωρεί η εξ αδιαθέτου διαδοχή (Α.Κ.  1710, παρ. 2 και 1801), οπότε καλούνται στην κληρονομία οι κατά τη σειρά της εξ αδιαθέτου διαδοχής ερχόμενοι κληρονόμοι (Α.Κ. 1813 επ.).

– Ποιες οι προθεσμίες προσβολής μιας διαθήκης;

α)Σύμφωνα με τα άρθρα 1782, 1783, 1784, 1788 ΑΚ, μια διαθήκη μπορεί να ακυρωθεί για πλάνη, απάτη ή απειλή του διαθέτη, ή αν έχει παραλειφθεί μεριδούχος, μέσα σε προθεσμία 2 ετών από τη δημοσίευσή της.

β) Ιδιόγραφη διαθήκη που έχει κηρυχθεί κυρία μπορεί να προσβληθεί ως πλαστή μέχρι 5 έτη από τη δημοσίευσή της (μετά την παρέλευση της 5ετίας τεκμαίρεται γνήσια) (ΑΚ 1777).

γ) Δικαίωμα να ακυρωθεί μια (άκυρη) διάταξη της τελευταίας βούλησης του διαθέτη αποσβένυται μετά την πάροδο 20ετίας από το θάνατο του διαθέτη (ΑΚ 157, εδ.γ΄). Στις περιπτώσεις αυτές εντάσσεται κι η έλλειψη δικαιοπρακτικής ικανότητας του διαθέτη.

Το δικηγορικό μας γραφείο έχει τεράστια εμπειρία σε ζητήματα κληρονομικού δικαίου και είναι σε θέση να καλύψει ζητήματα αποποίησης και αποδοχής, με μεγάλη ταχύτητα, στη βάση των εξαιρετικά σύντομων προθεσμιών που τάσσει ο νόμος.

Για περισσότερες πληροφορίες και ραντεβού καλέστε και μιλήστε με εξειδικευμένο δικηγόρο στα τηλ: 210 8811903 και 6932455478.