Από όλο το φάσμα του δικαίου αναμφισβήτητα ο τομέας ο οποίος θα χρειαστεί, αργά ή γρήγορα σε όλους μας, είτε από την μία πλευρά (αυτή του κληρονόμου) είτε από την άλλη πλευρά (αυτή του εν δυνάμει κληρονομούμενου) είναι εκείνος του κληρονομικού δικαίου, ο οποίος μάλιστα είναι εξαιρετικά δαιδαλώδης.
Στο παρόν άρθρο θα δούμε ορισμένα βασικά σημεία που αφορούν στην κληρονομική διαδοχή και συγκεκριμένα την διαδοχή μέσω διαθήκης και ιδίως μέσω χειρόγραφης (Ιδιόγραφης) Διαθήκης.
Διαθήκη είναι το έγγραφο με το οποίο κάποιος κατονομάζει τους κληρονόμους του και το πώς θα μοιραστεί η περιουσία του μετά τον θάνατό του. Μέσω της διαθήκης, δηλαδή, ο κληρονομούμενος ορίζει την τύχη της κληρονομικής του διαδοχής. Η διαθήκη συντάσσεται αυτοπροσώπως σύμφωνα με τους νόμιμους τύπους και μπορεί να ανακληθεί ελεύθερα οποτεδήποτε.
Στον Αστικό Κώδικα της χώρας μας προβλέπονται τρία είδη κοινών διαθηκών, οι οποίες αποτελούν και τους βασικούς τύπους: 1. η ιδιόγραφη διαθήκη 2. η δημόσια διαθήκη και 3. η μυστική διαθήκη, ενώ ο νόμος προβλέπει και οι έκτακτες διαθήκες, οι οποίες υπό προϋποθέσεις συντάσσονται εν πλω ή εν εκστρατεία ή σε περίπτωση αποκλεισμού.
Ιδιόγραφη είναι η διαθήκη η οποία συντάσσεται εξ ολοκλήρου με το χέρι του διαθέτη, χρονολογείται (ημέρα, μήνας και έτος) και υπογράφεται από αυτόν. Για να είναι έγκυρη μια ιδιόγραφη διαθήκη θα πρέπει να πληροί όλες τις παραπάνω προϋποθέσεις, διαφορετικά κρίνεται ως άκυρη.
Συχνά μεταξύ των κληρονόμων δημιουργούνται αμφισβητήσεις αναφορικά με το κύρος της διαθήκης. Προβλέπεται, συνεπώς, στο νόμο και υπό προϋποθέσεις, το δικαίωμα ακύρωσης μιας διαθήκης. Στον Αστικό Κώδικα προβλέπονται διάφοροι λόγοι που οδηγούν στην προσβολή μιας διαθήκης, όπως η μη τήρηση του τύπου που ορίζει ο νόμος, η ικανότητα (ή μη) σύνταξης της διαθήκης και το περιεχόμενο αυτής.
Άκυρη κρίνεται μια ιδιόγραφη διαθήκη όταν δεν έχει συνταχθεί ολόκληρη από τον ίδιο τον διαθέτη, όταν δεν φέρει χρονολογία ή όταν δεν φέρει υπογραφή του διαθέτη.
Πιο συγκεκριμένα, ιδιόγραφη διαθήκη μπορεί να ακυρωθεί αν, παραδείγματος χάρη, ο διαθέτης δεν γνωρίζει γραφή και κάποιος τρίτος κατευθύνει το χέρι του κατά την σύνταξη της διαθήκης, ή αν έχει συντάξει μόνο ένα μέρος αυτής ή αν έχει συνταχθεί με μηχανικό μέσο όπως, ηλεκτρονικό υπολογιστή, γραφομηχανή, μαγνητόφωνο, cd κτλ.
Όσον αφορά στην χρονολόγηση της διαθήκης, θα πρέπει αυτή να είναι πλήρης, να περιλαμβάνει, δηλαδή, την ημέρα, τον μήνα και το έτος. Εάν λείπει οποιοδήποτε από τα παραπάνω στοιχεία από τα παραπάνω στοιχεία, τότε προκύπτει ζήτημα ως προς το κύρος της.
Σχετικά με την υπογραφή του διαθέτη, εάν αυτή λείπει η ιδιόγραφη διαθήκη είναι άκυρη. Η υπογραφή θα πρέπει να τίθεται στο τέλος της διαθήκης και όχι στην αρχή ή το μέσο αυτής, καθώς σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει πιθανότητα ακύρωσης. Όπως προαναφέραμε, η υπογραφή του διαθέτη θα πρέπει να είναι ιδιόχειρη και να περιέχει το κύριο όνομα και το επώνυμό του και να μην αποτυπώνεται με άλλα μέσα, παραδείγματος χάρη, με σφραγίδα ή με σταυρό.
Τελευταίος και πολύ σημαντικός λόγος ακύρωσης μιας ιδιόγραφης διαθήκης είναι η ανικανότητα του διαθέτη. Σύμφωνα με τη διάταξη 1719 «Ανίκανοι να συντάσσουν διαθήκη είναι: 1. οι ανήλικοι 2. όσοι βρίσκονται σε δικαστική συμπαράσταση με πλήρη στέρηση της δικαιοπρακτικής τους ικανότητας ή με ρητή στέρηση της ικανότητας να συντάσσουν διαθήκη 3. όσοι κατά το χρόνο της σύνταξης της διαθήκης δεν έχουν συνείδηση των πράξεών τους ή βρίσκονται σε ψυχική ή διανοητική διαταραχή που περιορίζει αποφασιστικά τη λειτουργία της βούλησης τους….»
Εν κατακλείδι, η ιδιόγραφη διαθήκη αποτελεί την πιο απλή μορφή διαθήκης. Δε χρειάζονται πολλά στοιχεία για την σύνταξή της, δεν έχει κόστος, αφού κυριολεκτικά χρειάζεται μόνο μολύβι και χαρτί και διασφαλίζει μυστικότητα. Ωστόσο, είναι κρίσιμη η συμβολή και η νομική συμβουλή ενός έμπειρου δικηγόρου πριν από την σύνταξή της, καθώς υπάρχουν και παγίδες.
Πιο σοβαρό και συχνό σφάλμα στο οποίο υποπίπτουν οι άνθρωποι που συντάσσουν την διαθήκη τους είναι ο περιορισμός της νόμιμης μοίρας των δικαιούχων. Σύμφωνα με την διάταξη 1829 ΑΚ «Κάθε περιορισμός του μεριδούχου από τη διαθήκη, όσο βαρύνει τη νόμιμη μοίρα, θεωρείται σαν να μην έχει γραφεί.» Διότι η περιουσία ενός προσώπου δεν είναι πλήρως ελεύθερη για να την μοιράσει στους συγγενείς του, όπως επιθυμεί, αλλά σύμφωνα με τον νόμο θα πρέπει ένα ελάχιστο μερίδιο να πάει στα παιδιά και στον σύζυγο. Ο υπολογισμός της νόμιμης μοίρας είναι μια σύνθετη διαδικασία και απαιτεί γνώση των νομικών ζητημάτων που ανακύπτουν. Για να αποφευχθούν, λοιπόν, τα λάθη και να μην ακυρωθεί η διάταξη τελευταίας βουλήσεώς σας, θα πρέπει να απευθυνθείτε σε έμπειρο δικηγόρο κληρονομικού δικαίου για σωστή καθοδήγηση.
Το δικηγορικό μας γραφείο έχει τεράστια εμπειρία σε ζητήματα κληρονομικού δικαίου, διαθηκών και αποποιήσεων και είναι σε θέσει να σας βοηθήσει αποτελεσματικά.
Για περισσότερες πληροφορίες και ραντεβού καλέστε και μιλήστε με εξειδικευμένο δικηγόρο στα τηλ: 210 8811903 και 6932455478.
Ανθια Κορελα - Δικηγορος παρ' Αρειω Παγω 